Słowo koherencja pochodzi z łacińskiego cohaerentia, co oznacza, styczność, związek, spójność. Zjawisko to badał i opisał Aaron Antonovski, który sformułował definicję kohenercji jako postawy „ku życiu” (personal orientation towards life).
Taka orientacja człowieka jest możliwa dzięki 3 czynnikom:
1. ZROZUMIENIU / COMPREHENSIBILITY (wymiar poznawczy) zdolność do postrzegania informacji/ wydarzeń jako uporządkowane, spójne, zrozumiałe – dzięki czemu jesteśmy w stanie pojąć to co się dzieje i przewidzieć ewentualne skutki. Ta zdolność jest tym większa im bardziej jesteśmy doświadczeni, wyedukowani, inteligentni.
2. ZARADNOŚCI / MANAGEABILITY (wymiar poznawczo – instrumentalny) przekonanie, że mamy dostęp do zasobów, które pomogą nam poradzić sobie z daną informacją, wydarzeniem, dzięki czemu nie czujemy się „ofiarą” sytuacji, ale niejako przejmujemy nad nią kontrolę. Te zasoby mogą być wewnętrzne (świadomość mocnych stron, umiejętności, kompetencji) lub zewnętrze (przyjaciele, Bóg, specjaliści, ale też np. dostęp do kredytu, informacji, narzędzi)
3. SENSOWNOŚĆ / MEANINGFULNESS (wymiar emocjonalno – motywacyjny) to przekonanie o sensowności (lub nie) własnego życia, działania. Osoby z dużym poczuciem sensowności, będą podejmowały wysiłki, działania zmierzające do celu. Są zmotywowani, pewni siebie, przekonani o swojej wartości i wartości życia.
Wymienione czynniki koherencji, są ze sobą ściśle powiązane. Najważniejszym z nich jest poczucie sensu życia, które wpływa na to, że pozostałe czynniki wzrastają.
Wskaźniki wysokiego poziomu koherencji:
Pozytywne postrzeganie siebie, otoczenia, świata
Realizowanie założonych celów, z dużą skutecznością
Pozytywne relacje z bliskimi, współpracownikami, napotykanymi ludźmi
Niewielkie nasilenie zmian w zachowaniu, w obliczu trudności, lub chwilowe „zachwianie emocjonalne” w sytuacjach kryzysowych, stabilność emocjonalna
Szukanie rozwiązań, pomocy w obliczu trudności
Sytuacje kryzysowe, nie odbierają poczucia sensu życia, wręcz przeciwnie - sens życia pomaga przezwyciężać trudności
Jak rozwijać koherencję?
W aktualnym świecie wiele osób czuje się zagrożonych, zagubionych. Świat wydaje im się straszny, nieprzyjazny i bezsensowny. Przeciętny człowiek gubi się w:
nowoczesnych technologiach (nikt nie jest w stanie opanować wszystkiego)
objaśnieniach naukowych dla różnych zjawisk: przyrodniczych, gospodarczych, politycznych czy socjologicznych, prawnych (zwykłe pismo z urzędu bywa niezrozumiałe)
nadmiarze informacji (nie wiadomo co jest prawdą, w co wierzyć, komu ufać)
pogoni świata medialnego i/lub politycznego za sensacjami, które często pokazują negatywny obraz świata, jako miejsca mało przyjaznego i stanowiącego zagrożenia
utrzymywanie laickich lub religijnych (fanatycznych) objaśnień świata, gdzie promowane są idee, które nie są możliwe do spełnienia np. promowanie, że sensem życia jest piękno, co prowadzi do zachęty np. do operacji plastycznych a w konsekwencji do pogarszania stanu psychicznego, lub promowanie nadmiernej dbałości o sylwetkę/ zdrowie, co prowadzi do załamania, kiedy przychodzą nieprzewidziane choroby czy zmiany związane ze starością.
Dlatego rozwijanie koherencji powinno być nie tylko przywilejem, ale także obowiązkiem, nie tylko osobistym każdego z nas, ale także organizacji, które chcą dbać o swoich pracowników.
Koherencję można rozwijać przez:
Dostarczanie rzetelnej wiedzy o mechanizmach wpływających na zachowanie człowieka
Uczenie racjonalnych zachowań
Wzmacnianie poczucia wartości człowieka przez np. docenianie
Zachęcanie do poszukiwania sensu życia lub nadawanie sesnu życia, przez włączanie w różne działania społeczne
Pomoc w sytuacjach kryzysowych
Zachęcanie do poszukiwania grup, społeczności wspólnot, zespołów o podobnych wartościach, ideach, podejściu do życia, zainteresowaniach
Zachęcanie do poszukiwania form rozwoju, które będą sprzyjały koherencji np.:
krótkich form warsztatowych, które dostarczą wiedzy i różnych narzędzi np. radzenia sobie ze stresem
dłużych form rozwojowych np. rocznych typu mindfulness, grupy 12 krokowe dla chrześcijan, grupy medytacyjne
udział w stałych sesjach coachingowych
poddanie się terapii
Chcesz otrzymać ode mnie bezpłatnie kwestionariusz koherencji, by samodzielnie ją zbadać? Napisz do mnie.
Literatura:
1. Antonovsky A.: Health, stress, and coping. Jossey-Bass Publishers, San Francisco 1979
2. Antonovsky A.: The sense of coherence as a determinant of health.W.: J.D. Matarazzo, S.M. Weiss Behavioral Health: A handbook of health, enhancement and disease prevention. Wiley, New York 1984
3. Golinska L. Poczucie koherencji a zadowolenie z życia w różnych jego fazach. Nowiny Psychologiczne nr 4 2003
4. Jelonkiewicz I., Kosińska-Dec K. Poczucie koherencji a style radzenia sobie ze stresem: empiryczna analiza kierunku zależności. Przegląd Psychologiczny nr 3, 2001
5. Terelak J. Psychologia stresu. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza „Branta”, 2001
6. Tucholska S., Waniczek A. Doświadczenie stresu traumatycznego a koherencja; w:S. Steuden, K. Janowski (red.). Psychospołeczne konteksty doświadczania straty. Lublin: Wyd. KUL, 2009
Magdalena Wołkowicz – Life & Business Advisor